Er zijn hoofdzakelijk twee manieren op op uw schip een koers te bepalen. OpenCPN kan op zich met beide werken maar een daarvan is bij installatie van OpenCPN ingebakken.

Methode 1: met een kompas

Simpel: u kijkt op uw kompas en u weet uw koers. Uw kompas werkt magnetisch en weet waar het noorden is. Maar het magnetisch noorden is niet hetzelfde als het echte noorden - het verschil is de variatie. De variatie is op verschillende plekken op aarde verschillend en verandert in de loop der tijd (vrij vlot). Er is dus wat correctie nodig dus pak uw Vaarbewijs II boek er maar bij.


Uw kompas kan ook digitaal zijn (en nog steeds magnetisch!), bijvoorbeeld ten behoeve van uw auto-pilot. In dat geval zal in de regel (zeg nooit 'altijd') dat digitale kompas beschikken over variatietabellen zodat het echte noorden kan worden bepaald. Als uw digitale kompas met OpenCPN is verbonden dan kan OpenCPN gegevens daarvan gebruiken (zie ook NMEA HDM, HDG en HDT).

Methode 2: met GPS

GPS berekent voortdurend, verschillende keren per seconde, uw positie. Door nu twee posities in de tijd te nemen en daar een lijn tussen te trekken weet GPS wat de koers is. Die is dus niet magnetisch bepaald. Het resultaat is de 'COG' (Koers Over Grond) en ook de 'SOG' (Snelheid Over Grond). Die koers is dus niet magnetisch bepaald en heeft derhalve geen last van deviatie.


OpenCPN gebruikt standaard de COG en SOG.

De gevolgen van de verschillende systemen

De twee methoden om koers te bepalen hebben verstrekkende gevolgen.


De richting waarin uw schip wijst - de kompaskoers - is alleen magnetisch te bepalen en derhalve onderhevig aan het vraagstuk van deviatie. Het is echt uw koers nu. Maar let op, de richting waarin uw schip wijst is zelden ook de richting waarin u in werkelijkheid (dus over grond) vaart. Stroming, wind, verleien veranderen uw echte koers.


De richting waarin uw schip vaart (COG) kan op zich worden berekend met het kompas (u heeft daarvoor ook nodig: deviatie, variatie, drift, stroming) maar is veel makkelijker met GPS te bepalen. Let wel op: GPS berekent de koers die u voer (vaarde...) dus als u snel van koers verandert dat loopt GPS wat (niet veel) achter. De COG is dus niet de richting waarin uw schip wijst en GPS kan u dat ook niet vertellen.


Dit is zichtbaar als u stil ligt: uw digitale kompas is stabiel en laat zien in welke richting uw schip ligt maar uw GPS raakt in de war: kleine bewegingen laten OpenCPN denken dat u als een gek van richting aan het veranderen bent. Dat is goed zichtbaar als de wind is weggevallen en u door de stroming achteruit gaat: OpenCPN heeft dan tot uw stomme verbazing uw schip omgedraaid op het scherm.

Op koers varen

Stel, u gaat van IJmuiden naar Lowestoft UK. Het kan haast niet simpeler: auto-pilot koers op 270 (met het magnetische digitale kompas) en gaan! De Noordzee kent echter stroming, dus uw koers over de grond (COG) is niet 270 maar, zeg, 250. U ziet op uw mooie kompas 270, u ziet in OpenCPN 250. U weet nu waarom.